Nederlandse bedrijven zijn voor kapitaal nog altijd afhankelijk van de banken. Alleen grote bedrijven lijken er een beetje in te slagen geld van elders aan te trekken.
De financiële crisis toonde aan hoe afhankelijk Nederlandse bedrijven van de banken zijn. Toen de banken vanaf 2009 langzaam de kredietkraan dichtdraaiden, werden veel ondernemingen beroofd van hun belangrijkste bron van kapitaal.
Dat moet anders. Nederlandse bedrijven moeten op zoek naar andere geldbronnen, zodat ze niet meteen in zuurstofnood komen bij een financiële crisis. In de Verenigde Staten, waar het gemakkelijker is voor bedrijven om geld op te halen op de beurs of bij private investeerders, zag je dat bedrijven eerder opkrabbelden na de crisis.
Het Centraal Planbureau publiceerde donderdag een lijvig achtergronddocument waarin we kunnen zien hoe het staat met de afhankelijkheid Nederlandse ondernemingen van de bank.
Bedrijfsobligaties en aandelen
Onderstaande grafiek geeft hoop. Waar het bankkrediet (de lichtblauwe lijn) min of meer vlak loopt en sinds 2012 duidelijk daalt, is de financiering door middel van uitgifte van aandelen en schuldbewijzen toegenomen.
(klik voor vergroting)
Bij de bovenstaande grafiek, hoort echter wel meteen een belangrijke kanttekening. Het zijn de grote bedrijven die toegang hebben tot de aandelenmarkt.
En dat geldt, ondanks wat kleinere initiatieven waar mkb-bedrijven schuldbewijzen kunnen uitgeven, ook voor de obligatiemarkt. De stijgende oranje lijn is grotendeels veroorzaakt door grote bedrijven zoals Shell.
Bedrijven als Shell kunnen wel direct geld lenen op de kapitaalmarkt, en tegen lage rentes. Voor kleine bedrijven is het slijten van obligaties veel moeilijker. Dat is niet gek. Voor belangrijke kopers van dit soort schuld, zoals pensioenfondsen, is lenen aan mkb-bedrijven ondoenlijk. De bedragen zijn te klein en de transparantie -- de fondsen moeten immers verantwoording afleggen aan hun leden -- is miniem.
Private investeerders
Een andere bron van geld buiten de bank om zijn private investeerders. Dat zijn grotere participatiemaatschappijen en de zogenoemde venture capitalists, ofwel durfinvesteerders. De private investeerders zijn wel degelijk van belang voor kleine ondernemers: 90 procent van hun geld stopten ze in 2013 namelijk in mkb-bedrijven, waarvan 17 procent in startups.
De participatiemaatschappijen hebben de afgelopen jaren hun investeringen fors opgevoerd, zoals te zien is in de onderstaande grafiek. Echter, de totale investeringen zijn nog steeds niet terug op het niveau van voor de crisis. Het gat dat de banken achterlaten, wordt dus niet door hen opgevuld. De ironie wil zelfs, dat de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen aangeeft dat de groei van de investeringen geremd wordt door het feit dat ze zelf minder bankfinanciering kunnen krijgen.
Lease, Factoring
Ondernemers met behoefte aan werkkapitaal gebruiken in toenemende mate leaseconstructies en factoring. In het eerste geval is het niet het bedrijf, maar de financier die de kapitaalgoederen (machines of auto's) aanschaft en vervolgens tegen een vergoeding aan een bedrijf ter beschikking stelt. Bij factoring verpandt een ondernemer zijn debiteurenportefeuille waardoor de ondernemer meteen over geld kan beschikken.
De toename, met name van factoring, is spectaculair, maar met een omvang van iets meer dan 60 miljard euro voor het gehele bedrijfsleven, dus inclusief het groot bedrijf, is het met name voor het mkb nog niet hét alternatief.
Crowdfunding en andere vormen
Tenslotte zijn er nog andere vormen van kredietverlening zoals crowdfunding. Ook hier is de toename spectaculair in procenten. Maar in absolute getallen stelt het helemaal niets voor (zie onderstaande grafiek). Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor alternatieve kredietverschaffers als kredietunie.
Klein kan niet om bank heen, groot wel
De conclusie luidt dan ook dat het nog niet zo opschiet met het verkleinen van de afhankelijkheid van de bank, met name bij kleine bedrijven. Crowdfunding, venture capital, factoring of lease, het is in verhouding tot de 142 miljard euro die de banken aan het mkb hebben uitgeleend nog altijd klein bier.
Lees ook
Crowdfunding mkb wordt snel serieus: een ton ophalen is geen uitzondering meer
Dit moet je weten over crowdfunding
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl